Dijital çağda artan çevrim içi işlemlerle birlikte, finansal kurumlar için dolandırıcılık tespiti (fraud detection) artık bir güvenlik önlemi değil, stratejik bir gerekliliktir.
Bu noktada devreye giren Fraud Skoru, bir işlemin dolandırıcılık olasılığını ölçen sayısal bir değerdir.
Fraud skor sistemi, kullanıcı davranışlarını, işlem geçmişini ve risk göstergelerini analiz ederek her işleme “risk puanı” atar. Böylece hem hız hem de güvenlik dengesini koruyarak karar verme süreçlerini otomatikleştirir.
Fraud Skoru Nedir
Fraud skoru, bir işlem veya kullanıcının dolandırıcılık riski taşıyıp taşımadığını ölçen ve 0 ile 1000 arasında değişen puanlama sistemidir.
Bu skor ne kadar yüksekse, o işlem veya kullanıcının dolandırıcılık riski o kadar yüksektir.
Modern finansal sistemlerde bu skorlar, yapay zekâ, makine öğrenimi ve istatistiksel modeller aracılığıyla belirlenir.
Fraud skoru, özellikle şu alanlarda kullanılır:
- Bankacılık işlemleri (para transferi, kredi başvurusu vb.)
- E-ticaret alışverişleri
- Ödeme kuruluşları ve dijital cüzdan sistemleri
- Sigorta başvuruları
- Kripto varlık işlemleri
Fraud Skoru Nasıl Hesaplanır?
Fraud skorunun hesaplanmasında onlarca farklı veri kaynağı kullanılır. Her parametre, modele belirli bir ağırlıkla etki eder.
Aşağıdaki tablo, en yaygın kullanılan göstergeleri ve sistemdeki etkilerini özetler.
| Faktör | Açıklama | Skor Üzerindeki Etkisi |
| IP ve Cihaz Bilgileri | Aynı IP’den yapılan farklı kimlikli işlemler veya VPN kullanımı | Orta – Yüksek |
| İşlem Hızı ve Sıklığı | Çok kısa sürede çoklu işlem yapılması | Yüksek |
| Kullanıcı Davranışı | Alışılmışın dışında cihaz, lokasyon veya saat | Orta |
| Ödeme Yöntemi | Sanal kart veya ön ödemeli kart kullanımı | Orta |
| Geçmiş Fraud Kaydı | Önceden riskli davranış tespiti | Çok yüksek |
| E-posta / Telefon Güven Skoru | Yeni veya şüpheli kayıtlar | Düşük – Orta |
Bu göstergelerden elde edilen veriler, algoritmalar tarafından analiz edilerek 0–1000 aralığında bir fraud puanı hesaplanır.
Fraud Skoru Aralıkları ve Risk Seviyeleri
Aşağıdaki tablo, fraud skorunun yorumlanmasında kullanılan genel aralıkları ve her biri için önerilen aksiyonları gösterir.
| Skor Aralığı | Risk Seviyesi | Aksiyon Önerisi |
| 0 – 200 | Düşük Risk | İşlem otomatik olarak onaylanabilir. |
| 201 – 600 | Orta Risk | Ek doğrulama (OTP, e-posta onayı) yapılmalıdır. |
| 601 – 1000 | Yüksek Risk | İşlem askıya alınmalı, manuel inceleme gereklidir. |
Bu tablo, kullanıcıların “fraud skoru kaç olmalı”, “hangi skor riskli sayılır” gibi sorgularına net yanıt verir.
Fraud Skoru Nerelerde Kullanılır?
Fraud skoru, hem bireysel hem kurumsal işlemlerde risk yönetimi için kullanılır.
Uygulama alanları şunlardır:
- E-ticaret: Sipariş sahtekarlıklarının ve kart dolandırıcılığının önlenmesi
- Bankacılık: Kimlik hırsızlığı veya sahte hesap açılışlarının tespiti
- Ödeme Sistemleri: Şüpheli para transferlerinin anında durdurulması
- Sigorta: Sahte hasar veya yanlış beyan analizinde kullanılması
- Kripto Platformları: Yüksek riskli adreslerin otomatik engellenmesi
Bu alanlarda fraud skorları, sadece güvenliği artırmaz, aynı zamanda yanlış pozitif (false positive) oranlarını azaltarak müşteri deneyimini de iyileştirir.
Fraud Skoru ve Risk Bazlı Yaklaşım (RBA)
Risk Bazlı Yaklaşım (RBA), her kullanıcıya veya işleme aynı güvenlik seviyesini uygulamak yerine, risk durumuna göre önlem almayı sağlayan bir stratejidir.
Fraud skoru, RBA’nın temel bileşenidir.
Bu sistem sayesinde:
- Düşük riskli işlemler hızlı onaylanır,
- Orta riskli işlemler ek doğrulama ile güvence altına alınır,
- Yüksek riskli işlemler manuel incelemeye yönlendirilir.
Stranas’ın Fraud Risk Yönetimi çözümü, fraud skorlamasını gerçek zamanlı RBA modeliyle birleştirir. Böylece kurumlar hem dolandırıcılık riskini azaltır hem de operasyonel maliyetlerini optimize eder.
Fraud Skoru ile Kredi Skoru Arasındaki Fark
Birçok kullanıcı, fraud skoru ile kredi skorunu karıştırır.
Oysa bu iki kavram farklı amaçlara hizmet eder.
| Kriter | Fraud Skoru | Kredi Skoru |
| Amaç | Dolandırıcılık riskini ölçer | Ödeme alışkanlığını ve finansal güvenilirliği ölçer |
| Veri Kaynağı | Davranışsal ve teknik veriler | Finansal geçmiş (borç, ödeme, limit) |
| Kullanım Alanı | Bankalar, e-ticaret, ödeme altyapıları | Kredi veren finans kuruluşları |
| Skor Aralığı | 0 – 1000 (risk odaklı) | 0 – 1900 (güven odaklı) |
Bu fark, özellikle dijital bankacılık ve fintech sistemlerinde hem uyum hem müşteri değerlendirmesi açısından kritik öneme sahiptir.
Fraud Skoru Nasıl Düşürülür?
Bir kullanıcının fraud skorunu düşürmesi veya “riskli kullanıcı” statüsünden çıkması mümkündür. Bunun için:
- Güvenli cihazlar ve bağlantılar kullanılmalı.
- 2FA (İki Aşamalı Doğrulama) etkinleştirilmeli.
- Gerçek kullanıcı bilgileriyle kayıt oluşturulmalı.
- İşlem sıklığı ve tutarlarında aşırı dalgalanma olmamalı.
- Yeni hesaplarda aşırı bonus, indirim veya referans kullanımı sınırlandırılmalı.
Kurumsal ölçekte ise; Stranas gibi yapay zekâ tabanlı sistemler, kullanıcı davranış modellerini analiz ederek yanlış risk etiketlemelerini azaltır.
Fraud Skoru Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Fraud skoru, bir işlem veya kullanıcının dolandırıcılık riski taşıyıp taşımadığını belirleyen sayısal puanlamadır.
Cihaz bilgisi, IP adresi, işlem geçmişi ve davranışsal analiz verileri üzerinden algoritmalar tarafından hesaplanır.
Bankalar, fintech şirketleri ve ödeme kuruluşları; kendi sistemlerinde kullanılan yapay zekâ modelleri aracılığıyla hesaplar.
Stranas, gerçek zamanlı veri akışını analiz ederek fraud skorlarını dinamik şekilde günceller. Yapay zekâ destekli sistem, yanlış pozitifleri azaltır ve kurumların MASAK uyum süreçlerini hızlandırır.
Fraud skoru, günümüzün dijital finans ekosisteminde güvenin ölçülebilir hâlidir.
Doğru analiz, güçlü veri seti ve yapay zekâ desteği olmadan dolandırıcılık riskiyle mücadele etmek artık mümkün değildir.
