Fraud yani dolandırıcılık, dijitalleşen dünyada işletmelerin en büyük risklerinden biridir. Kart dolandırıcılığından kimlik hırsızlığına, sahte iadelerden chargeback vakalarına kadar birçok farklı yöntem, şirketlerin hem finansal kayıplar yaşamasına hem de müşteri güvenini sarsmasına yol açmaktadır. Bu noktada fraud risk skoru, şüpheli işlemleri ölçmek ve risk seviyelerini belirlemek için kullanılan kritik bir araçtır.
Fraud risk skoru, her işlem için belirlenen bir puanlama sistemidir. İşlemin normal mi yoksa riskli mi olduğunu gösterir ve gerekli durumlarda ek güvenlik adımlarının devreye girmesini sağlar. Böylece hem kullanıcılar korunur hem de işletmelerin potansiyel kayıpları önlenir.
Bu yazıda fraud risk skorunun ne olduğunu, neden önemli olduğunu, hangi faktörlerle hesaplandığını ve işletmeler için nasıl kullanılabileceğini adım adım ele alacağız.
Fraud Risk Skoru Nedir?
Fraud risk skoru, bir işlemin dolandırıcılık olasılığını ölçmek için kullanılan sayısal bir göstergedir. Her finansal işlem ya da kullanıcı davranışı belirli kriterlere göre analiz edilir ve sonuçta 0 ile 100 arasında (veya kullanılan sisteme göre farklı ölçeklerde) bir skor ortaya çıkar. Skor yükseldikçe işlemde dolandırıcılık ihtimali artar.
Örneğin, normal şartlarda İstanbul’dan alışveriş yapan bir kullanıcının kısa süre sonra yurt dışından yüksek tutarlı bir işlem yapmaya çalışması, fraud risk skorunu yükseltebilir. Aynı şekilde çalıntı kart bilgileriyle art arda başarısız ödeme denemeleri de sistem tarafından riskli olarak işaretlenir.
Fraud risk skoru, yalnızca tek bir parametreye değil, birçok farklı faktörün birleşimine dayanır. Bu nedenle günümüzde bankalar, e-ticaret siteleri ve fintech şirketleri, her işlem için dinamik skorlamalar yaparak güvenlik seviyesini artırmaktadır.
Fraud Risk Skoru Neden Önemlidir?
Fraud risk skoru, işletmelerin sahte işlemleri hızlıca tespit edebilmesi ve müşteri güvenini koruyabilmesi için kritik bir rol oynar. Çünkü her işlem manuel olarak incelenemez; milyonlarca işlemin saniyeler içinde gerçekleştiği günümüzde, otomatik skorlamalar hayat kurtarıcıdır.
Başlıca nedenleri:
- Finansal kayıpların önlenmesi: Yüksek riskli işlemler erken tespit edilerek zararın önüne geçilir.
- Müşteri güvenliği: Kullanıcıların kart bilgileri ya da hesapları korunur.
- Yasal uyumluluk: Finans kuruluşları, MASAK ve uluslararası regülasyonlar gereği risk yönetiminde proaktif olmak zorundadır.
- Operasyonel verimlilik: Skorlamayla birlikte şüpheli işlemler filtrelenir, yalnızca riskli görülenler detaylı incelemeye alınır.
Kısacası fraud risk skoru, hem işletme hem de kullanıcı açısından güvenliğin sigortasıdır.
Fraud Risk Skoru Hesaplanırken Dikkate Alınan Faktörler
Fraud risk skorunun doğru hesaplanabilmesi için farklı veri noktaları dikkate alınır. Tek bir parametreye bakmak yeterli değildir; sistem, işlemle ilgili birçok detayı analiz ederek risk seviyesini belirler.
Başlıca faktörler:
- Kullanıcı davranışları: İşlemlerin yapıldığı cihaz, IP adresi, tarayıcı bilgileri ve giriş sıklığı incelenir. Olağan dışı bir değişiklik skorun yükselmesine neden olabilir.
- İşlem özellikleri: Tutar, saat, lokasyon ve kullanılan ödeme yöntemi analiz edilir. Örneğin gece yarısı yapılan olağan dışı yüksek tutarlı işlemler riskli kabul edilebilir.
- Geçmiş kayıtlar: Daha önce fraud şüphesi bulunan kullanıcılar, kara listelerde yer alan kartlar veya olağandışı alışveriş alışkanlıkları dikkate alınır.
- Hızlı tekrarlar: Kısa sürede çok sayıda başarısız işlem girişimi, risk skorunu artıran önemli bir göstergedir.
- Çapraz doğrulama: Kullanıcı bilgilerinin resmi kayıtlarla uyuşup uyuşmadığı kontrol edilir.
Bu faktörler birlikte değerlendirildiğinde, sistem her işleme özgü dinamik bir risk puanı oluşturur.
Fraud Risk Skoru Nasıl Hesaplanır?
Fraud risk skoru, belirlenen kriterlere göre her işlem için puanlama yapılmasıyla hesaplanır. Bu süreç, manuel yöntemlerle yapılabileceği gibi günümüzde çoğunlukla otomatik sistemler ve yapay zekâ tabanlı yazılımlar tarafından yürütülmektedir.
Hesaplama adımları genellikle şöyledir:
- Veri toplama: İşleme ait tüm detaylar (kullanıcı, cihaz, lokasyon, tutar, geçmiş işlemler) analiz edilir.
- Ağırlıklandırma: Her faktör risk seviyesine göre belirli bir ağırlıkla değerlendirilir.
- Skor oluşturma: Faktörlerin toplam etkisi sayısal bir skora dönüştürülür. Bu skor 0–100 ya da 0–1000 aralığında olabilir.
- Eylem planı: Skor düşükse işlem onaylanır, orta seviyede ek doğrulama istenir, yüksekse işlem reddedilir.
Teknolojik yöntemler:
- Kural tabanlı sistemler
- Makine öğrenmesi
- Yapay zekâ çözümleri
Böylece her işlem, gerçek zamanlı olarak risk düzeyi açısından sınıflandırılır.
Fraud Risk Skorunun Kullanıldığı Alanlar
Fraud risk skoru, yalnızca bankacılıkta değil, birçok farklı sektörde güvenlik önlemlerinin merkezinde yer almaktadır.
Başlıca kullanım alanları:
- Bankacılık ve finans: Kredi kartı işlemleri, online bankacılık girişleri ve kredi başvurularında riskli hareketlerin tespiti için kullanılır.
- E-ticaret: Sahte siparişler, çalıntı kartla alışveriş girişimleri ve chargeback dolandırıcılıklarını önlemek amacıyla uygulanır.
- Sigorta sektörü: Gerçek dışı tazminat taleplerini ayırt etmek için fraud risk skoru kullanılır.
- Telekomünikasyon: Sahte abonelik açma, kimlik hırsızlığı ve kampanya suiistimallerine karşı skorlamalar devreye girer.
- Fintech uygulamaları: Dijital cüzdanlar, kripto para borsaları ve P2P ödeme sistemleri için kritik rol oynar.
Fraud Risk Skoru ve Stranas’ın Çözümleri
Fraud risk skorunun etkin kullanımı, yalnızca teknolojik altyapıyla değil, aynı zamanda doğru stratejilerle mümkündür. Stranas, MASAK kökenli uzman ekibi ve teknoloji odaklı çözümleri ile işletmelere kapsamlı bir fraud risk yönetimi yaklaşımı sunar.
Stranas’ın sunduğu çözümler:
- Gerçek zamanlı skor hesaplama
- Makine öğrenmesi destekli sistemler
- AML/CFT regülasyonlarına uyumluluk
- Özelleştirilebilir çözümler
Stranas’ın yaklaşımı sayesinde kurumlar yalnızca dolandırıcılığı engellemekle kalmaz, aynı zamanda müşteri güvenini artırır ve finansal kayıplarını minimuma indirir.
| Faktör | Açıklama | Etki Düzeyi |
| Kullanıcı Davranışı | IP, cihaz ve tarayıcı bilgileri analiz edilir. | Yüksek |
| İşlem Özellikleri | Tutar, lokasyon, saat ve ödeme yöntemi incelenir. | Orta |
| Geçmiş Kayıtlar | Daha önceki fraud şüphesi veya kara listeler kontrol edilir. | Yüksek |
| Tekrar Denemeler | Kısa sürede çok sayıda başarısız işlem girişimi. | Orta |
| Çapraz Doğrulama | Kullanıcı verilerinin resmi kayıtlarla uyuşup uyuşmadığı. | Düşük-Orta |
Fraud Risk Skoru Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (FAQ)
Bir işlemin dolandırıcılık ihtimalini ölçen sayısal göstergedir.
Kullanıcı davranışları, işlem özellikleri ve geçmiş veriler analiz edilerek puanlama yapılır.
İşlemin olağandışı olduğu ve dolandırıcılık riski taşıdığı anlamına gelir.
Evet. Güvenilir cihazlardan işlem yapmak, doğru bilgiler kullanmak ve olağan dışı hareketlerden kaçınmak skorun düşmesini sağlar.
Bankacılık, e-ticaret, sigorta, telekomünikasyon ve fintech sektörlerinde yaygın olarak kullanılır.
